Fatt e misfatt e robi da matt

Commenti disabilitati su Fatt e misfatt e robi da matt Mirandla na storia da ridàr

mirandla na storia da ridarCum a dgiva Papa Giulio II a la battaglia dla Palada, a la storia dla Mirandla a gh’emm daa sol na guardada, con l’idea ad ciappar al volo al robi meno serii dla nostra storia, pri­ma che tutt i la dasmentgan. Ma cum a dgiva Giovanni Pico quand al passava a la Povertà o la Miseria, l’han n’è minga una roba seria. In dal mè “excursus” (na parola sintida par television) an n’ho ancora ditt che la Mirandla, durant tutt i secol l’ha avuu di personagg piuttost famos: minga sol Giovanni Pico, ch’ha n’em già dascors e che i l’han ciamaa “La Fenice” parchè al passava spess par via Fenice, ma anch sò anvoo Gianfrancesco II, che ol­tre che a mettar allo spiedo streghi e starion, al scriviva anch di libar intelligent, che magari in n’en minga dvintaa di best-seller, però i gh’han avuu na certa notorietà. E la Mirandla l’ha avuu un altar zittaden important: al conte Annibale Maffei, un diplomatich ad ghigna e “gran regista” dal Trattat d’Utrecht, in Olanda, a la fin dla guerra ad succession spagnola. L’era tant brav che l’è riu­scii infina a dvintar viceré dla Sicilia par cont di Savoia e a mettar in galera un bel mucch ad mafios: mà agh n’è armas ancora. Altar personagg con tutt i attribut, come abbiamo visto, l’è staa l’avocatt Giuseppe Luosi ch’l’è dvintaa Ministar dla Giustizia con Napoleon, anch se al soliti malilingui dal “liston” i dgivan che sò mujer l’era piuttost strana, tant che un scrittor dl’Ottzent l’ha ditt che “la sposa del Luosi non fu la migliore a’ suoi occhi e avea do­vuto fin da’ primi anni separarsi”. Ma lassem star, parchè se a duvissan scrivar la storia dal mond attravers al donni, a gh’avrevv un libar gros cumè un vocabulari.

Se po’ a rivem a la storia dal Risorgimento, a truvemm soquant personagg mirandules piuttost important: fra al camisi rossi ad Garibaldi a gh’è Francesco Montanari, naa a San Jacum, ch’l’era un di “Mille” e che l’è mort in Sicilia a cumbattar contra i Burbon (minga quei dal whisky), e po’, sempar fra i “Mille” a gh’era di altar mirandules, Augusto Merighi e l’insgner Giovanni Tabacchi. Tutta gent che adessa l’è scritta in dal “libar negar” dal senator Bossi. E in più a gh’emm avuu du Antonio Bernardi; al prim l’è vissuu in dal ‘500 e ad master al fava al vescuv, l’altar inveci l’è vissuu in dla prima metà ad l’Ottzent e ad master al na fava gninta. Però l’era cumè al dottor Jeckill e mister Hyde, parchò ad gioran l’era un puff ma ad nott l’era un gran astronomo, con un rapport dirett con tutti al stelli, al cumeti e gli altri corpi celesti. Però l’ha avuu un gran merit, senza vler, parchè l’ha daa al sò nom ad un famos lunari, “Al Barnardon”, quel ch’ha dis che d’istaa a fa cald e d’inveran a fa fredd.

Ma dato che ormai a semm rivaa in dla seconda metà dal secul passaa, quand l’Italia finalmente l’era fatta ma a gh’era da far i italian (lavor un po’ brigos, tant ch’han n’è ancora finii), pruvem a dar n’uciada su cum as viviva a la Mirandla e cusa a succidiva.

Na roba l’è sicura: nonostante tutt i cumbattiment, i sgnor i eran armas sgnor e i puvrett (tranne quei ch’era dvintaa sgnor) i eran armas puvrett. E i cajon i eran armas cajon. Al più belli, però, i eran gli elezion: a psiva vutar sol quei ch’iva cumpii i 25 ann, ch’ha saviva lezzar e scrivar e ch’ha pagava almeno 40 franch ad tassi, che allora l’era na bella cifra. Insomma, ben poch i gh’ivan al diritt ad votar. Senza cuntar che i cattolich dabon in vutavan minga parchè al Papa Pio IX al gh’iva ditt che cal gioran lè i favan mej andar al mar, oppure a rizzotti. O anch a cagapuj, se al votazion is favan d’autunn. Perciò an vutava quasi nissun, anch parchè a nissun agh passava par l’anticamera dal zarvell l’idea ad far vutar al donni. Chi duvivan sarvir par altri scopi, inutil ch’ha diga quali.

Stando così le cose, a la Mirandla qualchidun l’ha taccaa a bruntlar: mo cumè, nuatar puvrett an cuntemia propria gninta? e parchè i padron dla terra devni sempar sfruttar i scarriulant e i bracciant? E po’ tutt i gh’han diritt ad lavurar, oppure mandemia a ciamar al cavalier Berlusconi che in poch temp al catta un milion ad post ad lavor? Tutti dmandi inquietanti, che a la maggioranza di padron agh fava comad an rispondar minga.

Ma la Mirandla l’è sempar stada un post divers da tutt, l’è vera ch’l’è una bassa però l’è anche una terra indù a gh’è sempar un in prima linea. E propria a la Mirandla a gh’era un certo sgnor Celso Ceretti, ch’hal saviva lezzar e scrivar, ch’l’era amigh dal sgnor Giuseppe Garibaldi e un po’ meno dal sgnor Peppino Mazzini, ma soprattutt l’era in gran bon rapport con un certo sgnor Michail Bakunin, un russ ch’l’iva fatt dal casen dappartutt e un ad quei ch’l’iva brevettaa l’anarchia. E infatti al nostar Ceretti, ch’l’era sempar dimondi agitaa, al fu al prim anarchich mirandules, ma anch un di prim in Italia, con al rumagnol Andrea Costa e con al sgnor Errico Malatesta, napoletan. E anch con al sgnor Carlo Cafiero, ch’l’era un puglies e che par Nadal al mandava l’oli bon a Ceretti e Ceretti al gh’mandava un zampon.

Ma cusa vlivni i anarchich? Al sò pinser al s’pol riassumar in na parola sola: daragh a mucch. Infatti un bon anarchich doc al na psiva minga cgnossar nissuna autorità, taccand dai pret par finir al maresciall di Carabiner. Insomma la contestazion totale contra ogni autorità. An gh’andavan ben gnanch i semafor, parchè i eran na limitazion a la libertà ad circolar. E dato che al nostar Celso Ceretti l’era un anarchich piuttost influent, i anarchich italian (ch’in riconoscivan nissun cap, però anca lor i gh’ivan i sò cap), un bel gioran i decidan ad far un bel Congress anarchich a la Mirandla, par decidar al sò quistion. I malign e i puliziott i dgivan che, fra l’altro, i duvivan decidar anche se taccar a druvar al bombi, oppure cuppar un qualch personagg important, ma al nostar Celso Ceretti an n’era minga un tipo da far cal robi lè.

Sta di fatto che dopp al prim Congress ad Rimini (finii a base ad cozzi e sangiovese), al second “Congresso nazionale della Federazione italiana anarchica” l’era staa convocaa a la Mirandla pr’al 15 ad marz dal 1873 e Celso Ceretti al lavora cumè un matt par organizzar tutt e par far far bella figura a la sò Mirandla. Senonché la stessa idea, cioè quella ad far far bella figura a la Mirandla, la ven anch al Questor e al Parfett e infatti al gioran prima dal Congress, la polizia la mett in galera tutt i anarchich in tutta Italia, un mezz esercit ad suldaa e ad Carabiner al blocca tutta la Mirandla, a ven distribuii una congrua quantità da stangadi in dla vitta, sia a chi gh’entra sia a chi an gh’entra gninta, e al nostar brav Ceretti al fa 5 mes ad galera, che allora l’han s’ciamava minga custodia cautelare, ma as finiva in parson l’istess. E al Congress al va in fum.Però la storia la racconta che anch in mezz ai anarchich, cumè in tutt i partii, a gh’era i falchett e al clombi. E infatti, soquant ann dopp, i anarchich un po’ morbid is dastaccan da quei dur cumè al baccalà e poch par volta i dventan socialista e i cantan L’Internazionale”. E anch Celso Ceretti, che cumè ragazz l’era bon cumè al pan, al passa in dl’area socialista. Area da non confondar con l’area ad rigor, parchè un gran rigor i socialista in l’han mai avuu.Ma in mezz a tutti questi vicendi ad carattar social e politich, a la Mirandla a succedd do o tre robi ch’i fan ancora pianzar al cor. I più cattiv i disan che i en staa di delitt.

Al 1878 l’è l’ann dal delitt più gros: al cunsilii comunal dla Mirandla, dopo attenta riflessione, al decid ad dasfar tutt al mura dla zittaa, sè, propria al famosi mura fatti costruir dai Pico a difesa ad la zittaa. Ma parche mai? Al sindach d’allora, ch’l’era l’insgner Latino Lingeri (un cugnom ch’hal n’ha sembra minga mirandules al zent par zent), e la maggioranza dal cunsilii comunal i pensan che al mura in sarvisan più a gninta a livell ad difesa, e po’ i impidissan al paes da slargaras pral svilupp edilizii e infin l’è al mument giust par dar da lavurar a tant bracciant e scarriulant che ogni tant i protestan parchè an gh’è minga lavor. Piuttost che man­darti in cassa integrazion, sbattem sò la mura. E acsè i storich bastion, che i ivan resistii ai assedi di Papa, di Imperator e di Re in polan minga resistar al sindach Lingeri. Mo adessa ch’hag pens, chi eni staa i ver bastion? Par furtuna, ha truvaa da lavurar soquanti squadri d’operai, anch se sfruttaa.E torsi par la rabbia, l’ann dopp, anch al Po l’ha protestaa e l’ha rott i arzan, tant che l’acqua l’è rivada a la Quadarlina.

Ma quest l’è gninta: a duvii saver che propria in piazza a la Mirandla, in dla posizion fra al Cortina e al Teatar Nov, circa andu gh’è adessa l’edicola di giornal, a gh’era la famosa “Torre di Piazza”, detta anch la “Torr d’I’arloj”, parchè a gh’era un bellissim arloj, e anch una gran campana multiuso. Infatti al campanon al ciamava a raccolta al popul pr’al festi, pr’al disgrazii (ch’in mancavan mai) e par quand i brusavan in piazza un qualch personagg, oppure igh tajavan la testa.Non solo, ma quand al popul al gh’iva fam, al campanon al sunava mezzdè. La Torr l’era stada costruida da Federico II Pico, l’era al simbol dla Mirandla e tutt i dgivan: vacca, che bella torr! Senonchè i mirandules ad piazza (detti anch i piazzarott) e i furaster chi gnivan al marcaa dal bastiam i eran un po’ debol ad reni e quand l’hag scapava i currivan a far la pipì dentar a la Torr ad piazza, che in pratica l’era dvintada al pubblich pissatoi.

A Bruxelles a un ch’ha pissa i gh’han fatt un munument, a la Mirandla l’è andada in manera diffarenta.Infatti, dal 1888, i nostar brav amministrador ad l’epoca, inveci ad rinfurzar la Torr e magari adottar la “legge dal taglion” a chi andava a spendar acqua contra al bellissim edificio, i han decis ad buttar zò la Torr, con tanti brutti paroli, in dla tomba, da part ad Federico II. Ma anch in cunsilii comunal ha s’è sintii dal brutti paroli, parchè la proposta dla Giunta l’è stada approvada con 12 vot favorevol e 7 contrari.

Ma quand al 28 ad favrar dal 1888 a ven tolt zò da la Torr la gran campana, una muccia ad gent l’è andada in piazza ad assistar a un’operazion vargugnosa e a un qualchidun a gh’è scappaa da pianzar.E dal “liston” ha s’è fatt avanti un vecch mirandules ch’l’ha tolt in man un pezz dal mur e po’ a l’è andaa a tirar contra al fnestri dal Municipi, con n’altra sfilza ad brutti paroli. Un gest a la Balilla, ma al vecc al gh’iva ragion.E tutt quest l’era success par na qualch pissada in più.

Cum a vadremm, l’era propria ora ad cambiar i rasdor dla Mirandla.

Tratto da “Fatti e figure della Mirandola” di Giuseppe Morselli – anno 1996

I commenti sono chiusi.