L’assedi dal Papa

Commenti disabilitati su L’assedi dal Papa Mirandla na storia da ridàr

La nostra bella Mirandla l’è famosa in tutt al mond pr’essar la patria ad Giovanni Pico, pr’i sò mlon, al sò langorii, pr’i pom campanen, i ren artificiai e infin par i sò dimondi assedi.In tema d’assedi, al più famos ad tutt l’è staa quell dal Papa Giuliio II. Pruvem a vedar cus’è sucess.

Chi gh’ha la memoria bona cùmè quella ad Giovanni Pico, l’arcurdarà ch’emm lassaa la Sgnuria ad la Mirandla in man ad Galeotto I, ch’hal mor al 7 d’avril dal 1499, serenament scomunicaa. A cmandar a resta i sò tri fioi, cioè Gianfrancesco II, Ludovico e Federico. Se me avv cuntass tutt al lotti e al guerri tra i trii fradei, agh’avrevv un mes e allora zarchemm ad fare un riassunto, o mei, un Bignami. Tant par taccar, Gianfrancesco al n’ha va minga d’accord con i sò fradei, che a un zert punt il mandan fora dai pee; agh resta Ludovico e Federico, ma al tandem al dura poch, e tutt par colpa d’un mlon, ch’l’era prim cusen con al pomm ch’ha magnaa Biancaneve, quella dei sette nani.

mirandla na storia da ridar

mirandla-na-storia-da-ridar-8_2

Infatti l’8 agost dal 1504 impruvvisament Federico al volta i pèe all’uss, in un battar d’occh. Cus’è sucess? Gninta – al dis sò fradel – l’ha vlu magnar mlon e parsutt. Ma tutt al popul al saviva che dentar al mlon an gh’era minga un bel biccer ad Porto, ma un bel biciren ad velen.

Ma anch Ludovico al scampa poch: dopp aver tintaa ad far mazzar anch sò fradel Gianfrancesco a Roma (da quand al ghera) con la collaborazion ad tri sicari, al va a cumbattar al servizi dal Papa contra i Venezian, ma a la battaglia ad Polesellla al strabuca con la front contra una bomba ad cannon e al resta secch cumè un uss. A la Mirandla ,dunque, agh resta a far da padrona la sgnora Contessa Francesca Trivulzio, vedova ad Ludovico, che, come prima mossa politica, la fa na bella alleanza con i Frances, anch parchè sò padar e sò fradel i eran pezz gros ad l’esercit ad Francia. La Francesca la gniva da Milan e ogni tant l’has lamintava parchè a la Mirandla a gh’era poch muviment. Infatti, a starem a vedar.

E propria all’inizi dal 500 a succed na roba piuttost importanta par la nostra veccia Mirandla: infatti un bon repart ad truppi francesi al s’ha stabiliss in dla nostra zittaa in un piccul quartier che al ciappa al nom ad Francia Corta. Al fatt che i suldaa frances i sian un pò trasgressiv (cum as dis adessa) e che soquanti donni un pò trasgressivi che frequentan la zona i perdan la sò virtù, al dà al quartier ad Francia Corta na nomina un pò particolar. Insomma al post dal prostituti e di ladruncol. A sucedd quell ch’ha succidiva a la “Cort di Pioch” ad San Pussidoni, che se un mulava zò un fass dal tasselmort, al na fava minga in temp a rivar par terra. Non solo, ma quei dla Franciacorta i ghl’ha cavavan parfin a rubar al gallini ai zigagn.

Ma turnemm a la storia; intant che nuatar a dascuremm ad Francia Corta, che effettivament l’è una gloria dla Mirandla, a Roma è dvintaa Papa un certo Giuliano della Rovere, che al s’è miss addoss la targa ad Giulio II. L’era un tipo dimondi salvadagh, sempar in muviment e sempar narvos, sempar dispost a vler ragion, un ch’hal s’truvava più a sò agio con la spada che con al libar da messa. L’era sempar agitaa e quand al catava un’ora ad temp l’andava a truvar na qualch donna e pò al la mitiva in cinta, prima parchè l’era senza usta e un pò parchè agh paisiva i puten. Insomma anch al Papa al gh’iva i sò brav vizi. Però al gh’iva anch dal bon sens, parchè l’aiutava i artista più famos dal sò temp. Tuttavia l’era mei pèrdral che cattàral.

Ma cusa gh’entra Giulio II con la nostra Mirandla? Al gh’entra, parchè lò l’era un pò cume Bossi, an gh’andava minga ben i starnier e agh piasiva al nom dla Lega. E infatti prima al fa la “Lega ad Cambrai” contra i venezian (e propria in questa guerra a mor al nostar Ludovico Pico), dopp al va in tutta Italia a taccar manifesti con scritt inzima “Fuori i Barbari”.E per quindi al vol mandar via tutt i frances ch’ha gh’è in Italia. Ma dal nostar bandi, guarda cas, i padron ad Frara e ad la Mirandla i eran alleaa con i frances. Giulio II, ch’hal ghiva un frasari da baruzzar imbariagh, l’ha taccaa a dir na muccia ad brutti paroli contra i mirandules e i frares e par far prima (vist che i sò avversari in s’ha squassavan gnanch) al prepara un gran esercit par distruggiar Frara e ogni tant al bruntlava la storica fras “Ferrara, corpo di Dio, ti avrò”. Forse al pinsava che Frara la fuss na bella donna.

Ma la Mirandla l’era in di pèe all’esercit dal Papa, cmandaa da Francesco Maria della Rovere ( nipote dal Papa e Duca d’Urben ma con poc murben), e a ven decis ad conquistarla. Al 19 ad dicembar dal 1510 al truppi romani e veneziani  i arivan in dla Bassa e subitt i ciapan la Cuncordia, i fan na muccia ad dann, i brusan na muccia ad cà e al gioran dopp i taccan ad assediar la Mirandla.

L’era quasi la vigilia ad Nadal, a fava un fred da birichen, a gh’era i candlott attacc ai copp, a tirava un’aria dal Mantvan ch’l’ha dastaccava gli urecci da la testa, l’era già ora ad mazzar al porch ed far pcaria e i povar mirandules, inveci ad preparar l’albar ad Nadal, i eran costrett a subir un assedi ch’hal sarev passaa a la storia. Ma a lor ad la storia an gh’infargava propria gninta. Tuttavia a sembra che propria in quel periodo così corrusco, i mirandules, sempar pin ad fantasia anch in dal mument dal pericol, inveci d’invintar al rene artificiale, i abbian invintaa al zampon, parchè i eran staa costrett a purtar  dentar a la mura tutt i porch di cuntaden, in ossequio allla regola ch’l’ha dis che al parsutt l’è mei ch’hal magna me che un furaster. Forse l’invenzion dal zampon l’era vera, forse no, ma l’important l’è che adess agh sia ancora, parchè al zampon al s’magna vluntera, anch se l’è un pò scars ad calorii e comad da digerir.

Turnem a la storia: cum ha s’è ditt in dal “spot-promo”, al 20 ad dicembar dal 1510 a cuminciava l’assedio, con un gran concert ad bombi da na banda e da ch’l’altra.A riva Nadal, al popul al magna caplett e zampon e la Mirandla, ben difesa, la resist ancora. A riva l’ann nov, ma in dla zitaa di Pico an gh’è minga ad bisogn ad tirar bott, parchè l’è na cannunada continua. Quand però a riva la Veccia, al Papa al tacca a dir n’altra sfilza ad brutti paroli, al manda na bella lettra ad licenziament a sò anvoo Francesco Maria (senza un sold ad liquidazion) e al decid ad gnir ad persona a la Mirandla a dirigiar i lavor. Però, com’al riva a Santa Giustina, i mirandules, ben infurmaa dai servizi segret frances ( ch’i en sempar staa più efficent di nostar), i preparan un canon ch’hal punta adoss a la tenda dal Papa e al fa fogh. Giuli II al resta viv par miracul, ma un cardinal e soquant fraa i van dritt a porta inferi. ” Ch’hav vegna un lantcòr – al dis al Papa – chi Mirandules chè in scherzan minga. Adess hai mett a post me”. E infatti al Papa con un fredd da l’ostia al s’improvvisa un stratega militar e al tacca a dar di ordan secch a tutt l’esercit. E se un qualch suldaa al dimostra d’essar un pò fiacch, Giulio II al gh’mola di gran calz in dal cul.

A la fin, dopp un mes d’assedi, un squanteran ad cannunadi e un bel pò ad mort e ad frii, i dfensor dla Mirandla, cumandaa da Alessandro Trivulzio, fradel dla contessa Francesca, i molan al braghi e i s’arrendan. Giulio II, circondaa da un mucch ad fotograf e ad cineoperator, al passa trionfalment attravers na breccia in dla mura a al fa al sò ingress vittorios sul liston dla Mirandla. Nissun agh piccia al man, ma a lò an gh’hin frega gninta. Al fa parsuner al Trivulzio, al s’fa pagar 60 libbri d’or da la comunità mirandulesa e al va a passar la nott in dal cunvent ad San Franzesch. Al gioran dopp al va via, vers Bulogna, al manda un altar bel anatema ai Frares e infin al rigala un bell’anell d’or ai fraa dal cunvent. “L’anell al pol gnir util – al dis – se un qualch fraa al sa sposa”. Da ultim, al fa cattar sù la bomba ch’l’ha l’ha sghiriaa e al la manda al santuari ad Loreto, cumè un ex vot. Parchè al l’ha vista bella.

Finalment l’assedi l’è finii, adventa padron dla Mirandla Gianfranco II, un omm con la testa fina,ch’hal saviva ad lettra e ad religion, tant che l’era un discret scrittor e autor dla prima biografia ad sò zio Giovanni, al gran filosof. L’era un ad cesa, anch s’hal pundiva ment al nuvità riformisti ch’ha gniva dalla Germania par via dal gran casen cumbinaa da Marten Lutero. Ma anca lò, al nostar Gianfrancesco, l’ha fatt na brutta fin.Infatti la zira dal 15 d’ottobar dal 1533, un grupp d’assassen, mandaa da Galeotto II, al traversa al fossato dal castell a bordo dna spartora, al penetra dentar al castel e al riva fin dentar a la cambra da lett ad Gianfrancesco, ch’l’era adree a pregar davanti a un crocefiss. I sicari, senza dir nè asan nè porch, i massan al padron dla Mirandla a forza ad pugnaladi e pò visto ch’i gh’eran, i coppan un di sò fiol e un congruo numero ad servitor e ad camarer.

E acsè a dventa padron dla Mirandla cal mezz matt ad Galeotto II Pico, fiol dla Francesca Trivulzio e ad Ludovico I. Galeott l’era terribil, degn dal so nom, na faccia cativa sempar pront a far la guerra, sempar in mezz ai più bei nom dla delinquenza italiana, amigh ad quei dla mafia, dla camorra e dl’andrangheta. I disan parfin che Al Capone al gniva sempar a pasar al ferii a la Mirandla, insemm al strangulador ad Boston, a Barbablu e alla saponificatrice di Correggio. Eppure al regna su la Mirandla par 17 ann senza gnach un colp da stat, al mòr a Parigi dal 1450, e al sò post al ven occupaa da sò fiol, Ludovico II, ch’l’era roja cumè sò padar ma più smaladii.

E a proposit d’assedi, anch Ludovico II l’ha fatt la sò part: dato che l’iva riconfermaa la sò fedeltà ai Frances, dal mes ad zugn dal 1551 a la fin d’avrill dal 1552, la povra Mirandla l’è stada assediata dal truppi ad n’altar Papa, che stavolta l’era Giulio III. As vedd che i Papa, quand in gh’ivan gninta da far, is mittivan ad assediar la Mirandla. Al truppi pontificii i eran cmandadi dal nipote del Papa, un certo Giovanni Battista del Monte, detto appunto “l’uomo del Monte”, parchè inveci ad far la guerra l’andava in dla vall a nasar i mlon par vedar se i eran madur. Stavolta però al Papa Giulio III a l’ha tolta propria in du s’nasa i mlon, parchè dopp undas mes d’assedi, al truppi pontifici i s’en ritiradi con il pivi in dal sacch e Ludovico l’era cuntent cumè na pasqua.

Però tant par concludar al dascors di assedi a la Mirandla, che ormai la finiva sempar in prima pagina, a psem cuntaruv un qualch particular di assedi più impotant ch’è success nei secoli seguenti. Un dimondi bell al s’è avuu durant la guerra ad succession spagnola, anch se la Mirandla l’han gh’intrava propria gninta con la Spagna. L’era l’ann 1704 e la Mirandla, tant par cambiar, l’era in man a di furaster, cioè ai Tedesch cmandaa dal Conte ad Koenigsek; ma un gran esercit furmaa da frances e da spagnol l’ha pinsaa che bisgnava dar l’assalt a la roccaforta dla Mirandla. Tant-i dgivan- i mirandules i ghen avezz. L’assedi l’è duraa dal mes ad luj dal 1704 fin al mes ad magg dal 1705. L’è sta pin ad mument drammatich. I suldaa tedesch, che notoriamente i en sempar staa dimondi premuros, ogni tant i davan fogh a na cà e pò i ciamavan tutt al popul a far da pumper, e intant lor i saccheggiavan al cà abbandunadi. E questi i eran i difensor dla Mirandla. Durant l’inveran i buttavan zò na qualch cà, i tulivan i trav e i trvett e pò impizzavan un gran fogh par scaldaras.

E intant, là fora, in favan altar che tirar dal grand bombi. Dentar a la zittaa, i suldaa tedesch i ubbligavan i mirandules a lavurar gratis, anticipand d’un par ad secol quel ch’ha revv fatt i tedesch mandand la gent a la Todt. E ai mirandules agh piasiva poch lavurar, ma a lavurar par gninta agh fava propria schiva. In avril i franco-spagnol i mettan al pè sull’accelerator e i bumbardan la Mirandla par 18 gioran consecutiv: al ragiuner comunal al fa i cont e al dis che sulla zittaa  era cascaa la bellezza da 1.720 bombi. Più i giaron, i ciold ad ferr e tutt al rest. A la fin, al 13 ad magg dal 1705, la Mirandla la s’arrend e dentar a la mura a sembra d’essar a Hiroshima, tant’è vera che quand a riva i Frances an gh’è più gninta da rubar, parchè an n’esist più gninta. Ma l’assedi l’è staa tant long e drammatich che par soquanti stami a gniva a la Mirandla na procession ad giti organnizzadi par vedar se la Città dei Pico l’esistiva ancora. A s’avdiva di pullman da Modna, da Mantva e da Frara pin ad gent curiosa ch’l’ha vliva guardar in faccia i sopravvissu. A gh’era infin i chiosco par i souvenur.

Ma la partida l’han finiss minga l’è: al 10 ad luj dal 1735 a cumincia un altar bell assedi: i solit Tedesch, cmandaa dal Baron ad Stentz, i en padron dla Mirandla e i Frances e i Spagnol, al cmand dal Duca ad Montemar, i recitan la part di assediant. Par farla curta sulla zittaa di Pico a casca la bllezza ad 15.000 cannunadi, composti da gran giaron e da bocci ad piomb, oltre a 1.500 granati esplosivi. Un disastar pess che al Vietnam. Ma al 31 d’agost la guarnigion tedesca la s’arrend e i mirandules i polan tirar al fiaa, in mezz a na miseria ch’l’ha fa paura.

Ma an pinsar minga che la faccenda di assedi la finissa chè, l’è una specie ad telenovela ch’l’ha va avanti par di ann: infatti, in dal 1742, in dal mes ad luj, a tacca un altar spaventos assedi. A bumbardar, stavolta, a gh’è i Piemuntes e i Austriach; a cambia i sunador ma la musica l’è sempar quella. Soquant milla bombi i cioccan inzima ai copp mirandules: i Piemantes dal Re Carlo Emanuele III i tiran al sò bombi dai praa ad San Marten, i tugnin dal Conte di Traun i sparan da Montalban. Na lunga sinfonia, che par furtuna, la dura sol undass gioran, ma l’è abasta par dasfar quasi tutt al cà dla Mirandla. Se Dio vol a riva finalment la pas d’Aquisgrana ( che dopp du secol la purtarà sfiga ai Mirandules in dla trasmission televisiva “Campanile Sera”) e la Mirandla la starà fora dal guerri par soquant ann.

Ma adess lassem star i assedi e pinsemm a dal robi un pò più allegri, as fa par dir. Dascurrem dal streghi e di starion.

Tratto da “Mirandla na storia da ridar” di Giuseppe Morselli – edizioni Al Barnardon 1996 –

I commenti sono chiusi.