Cultivar l’ort – Istruzioni

Commenti (0) Ubaldo Chiarotti racconta

Cultivar l’ort a Quarentul, e un po’ in tutt i paes ad campagna, l’è sempar stada un po’ na  pasion  e enca n’esigensa ad tuti al famii, un po’ par risparmiar e un po’ par magnar dla roba genuina.

Cultivar l’ort l’è un bel pasatemp e ad sudisfasion, basta saver che vangar e sapar la tera as suda e al sudor l’è mis/ciaa con la fadiga.

Ort estiv  Ort invernal;  bisogna saver ascultar al ditt ad la siviltà cuntadèna:  pir e mlòn ognun a la so stagion….!

ORT ESTIV, insalata, bietuli, pandor, sadron, suchèn, melanseni.                ORT INVERNAL radecc ross, brocui, versi, cavulfior, fnocc, e ancora porr

pavron, sivòli, patachi, carciof, curnett.

Al mument importent da star atenti l’è la semna, sia parchè a gh’è da guardar la luna giusta, parchè se ta sbali la luna at va su in stmensa tutti al verduri, almeno acsè à sempar ditt i vecc…  e po’ enca par la scelta dal verduri da metar, parchè a la fin a gh’è da catar su al racolt….. .

Catar su i racolt l’è sempar bel, ma a gh’è un po’ ad difarensa fra catar su i pandor impalaa stand drit in pee invardumandas un po’ al men e catar sù al patachi e i fnocc ch’ i’è a tes a tera, quasi cum’è la codga l’è a tes  al grass; an so minga s’a gh’è di atar verduri o frutt più a tes a tera dal patachi e di fnocc…. che bisogna dassupliri col pigon e la vanga, sempar par cal fator ad la fadiga e dal sudor a caval a la front.

Mediament quend un al met insalata: radett , pavron, sivoli, pandor,  melanseni , fasulen curnett e fasoi burlott, al pol dir d’aver impiantaa un ort discret, avlend as pol zuntar al patachi e cum a givan prima enca i fnocc e al suchi se un al g’à al post, ma stand atenti parchè sli vegnan grosi dimondi as prev enca ingalunar la ciàpa…….!.

Se at decid ad cultivar l’ort alora a cunvegn far la cultura biologica parchè se at vol la verdura tratada coi pesticidi alora at fa prima a cumprarla al supermarcaa;  maaa…  cum as pol far a cultivar sensa pesticidi?  L’è abastensa semplice, t’in mett al dopi ad quela cat magn solitament, acsè un po’ a la magna i’insett , al lumaghi e i’uslèn e al rest at la magn tè e la to famiia.

Al patachi l’is mett a la fèn ad l’inveran e l’is cata su d’instaa con un cald da porc e na fadiga da bestia, ma l’è sempar na sudisfasion magnar dal boni patachi cultivadi da tè stess.

Enca i fnocc i’en bon dimondi e abastensa facii da cultivar, basta piantari ai prim ad setembar e tgniri un po’ dacquaa, ma al bel al vegn d’inveran quend at i’à da cavar in mes a la smalta e at capita ad cascar a cul a sedar parchè intent c’at tir par cavari a sa scienca i ram acsè sgiasui e alora at capis che at dev cavari con i sprucòn da bietuli.

D’inveran l’ort se ta n’al quacc minga coi nailon al mor, o almeno acsè a sembra, parchè po a cuminciar da Favrar coi prim soi e al primi temperaturi un po’ tevdi, pien pien la natura l’as met in mot e quel ca simbrava mort al torna a risorger più bel che a l’avtunn . Basta aver un po’ ad pasiensa e cavar l’erba invernale c’at ved ricumparir da tutt; insalata, radcen ros e verd, sivoli che li taca a far i sivulott….. .

Orto estivo in piena produzione

Orto estivo in piena produzione

orto estivo in piena produzione

Orto estivo in piena produzione 2

 Raccolto estivo patate


Raccolto estivo patate

Raccolto estivo- carriola di cipolle ecc

Raccolto estivo- carriola di cipolle ecc

Trapianto settembrino verdure

Trapianto settembrino verdure

Orto invernale in pieno sviluppo

Orto invernale in pieno sviluppo

Al contatt con la natura l’at parmett da tgnir i pè partera…. Sia quei che at gh’insfils al scarpi che quei metaforic dal sarvell parchè un po’ ad fadiga e ad sudor it iuta a disintosicarat dal tosini e dai cativ pinser! Po’ basta pinsar a quel ch’i dgivan enca i rumen domila ann fa, “mens sana in corpore sano” e forse l’è sempar par quest che a gh’è al famos ditt: “cuntadèn sarvell fèn”.

El poc bell in primavera andar in dl’ort a catar un mass ad sivulott e po’ andar in cà e farag na fritadina con du ov fresc tiraa via sota al cul dal galini?

A la primavera vedar al sol andar szò intent che at trapel in dal to ort con un sapèn in men, l’è na vision ca merita verament ; a gh’è na bela difarensa, lasar lè ad lavurar quend a sona la sirena e lasar lè guardand l’ultim ras dal sol sbarlumar in ciel con n’ariina fresca c’at caresa la facia….. .

Quend at cultiv l’ort e la campagna, an gh’è gnint ad più bel (par modo ad dir) che na primavera cum’è quela dal 2017, con tenta sicità e con soquenti sladi noturni dop Pasqua, vers la fin d’Avril; l’è un gudiol andar in campagna e vedar al to piantini e al to semni tuti ingrulidi sù col foii sladi………!

Par esar sicur d’an magnar minga l’insalata OGM, l’è più ad vint’ann che am saluv la stmensa ad n’insalatina tendra, e tent bona, però questo al cumporta che a gh’è da svarslar, crivlar, fular, sdasar l’insalata da stmensa che t’iv  tgnu l’avtun pasaa, e samnarla sperand cla nàsa enca st’ann….!

Na regola basilare par la cultivasion ad l’ort da tgnir present l’è questa: la verdura la cres col cald, perciò l’è inutil pretendar ad metar l’insalata o i pandor e al melanseni quend ad nott at rest intoran ai se- set grad o pes ancora a vegn na qualc brina. O at la cuacc la verdura o at la met più aventi!

Mèt a moi la sàpa al dgiva me nunòn par tgnirag busaa al manag.

Se at vol na bela verdura in dal to ort, ogni volta che t’ag và, tè tirat adree la sàpa, e se inveci ad guardar in sù at guard partera, at vadrà che a gh’è sempar na qualc erba infestenta da cavar……. Acme al giavon, la vlucia e i gramon.

Me nunon al m’à sempar ditt: “quend at và in dl’ort an’andarag mai men squasand, too sempar su na sporta e na sapa, at vadrà che  quel ad madur  da catàr al gh’è sempar, ma enca na qualc arbasa infestenta da cavar sicurament at la cat!

Cultivar l’ort l’è bel specialment quend t’ag l’à cavada a strapiantar tuti al piantini ad l’ort invernal e a taca a piovar c’an gh’è gnenca bisogn ad dacquar……

Maaa…. second’uatar è più fadiga  far un lavor alzer ca n’at pias minga o far un lavor pes c’at pias dimondi?

L’è un po’ fadigos  tgnir adree al to ort,  però as suda a l’aria averta e l’è mei che sudar in na palestra a far finta ad corar sul tapis rulant, parchè dal volti col muviment at pol gnir da dascargar un po’ ad metano biologic  e quel ca gh’è davsen a tè prima al sent al ciocc, po’ subit dopa ag riva sota al nas enca la pusa dal metano biologic e an sa scapa minga al t’individua subit!

In dal to ort inveci intoran a cà at se libar ad far cum at vol, al masim ta squaii un pasarèn, mo dop la prima volta enca lù  al gh fa l’abitudina e dopa an ghè più ninsun  problema, enca s’al sent al ciocc, al na vola gnenc più via……!

Ubaldo Chiarotti

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato. I campi obbligatori sono contrassegnati *