Giuseppe Morselli – Guerri, battagli e altri frattagli.

Commenti disabilitati su Giuseppe Morselli – Guerri, battagli e altri frattagli. Racconti

mirandla na storia da ridarAdess turnemm a la storia, a quella (quasi) vera che un qualch burlòn l’ha ditt ch’l’è maestra ad vita, ma che in fond l’è sempar tutta da ridar. Emm lassaa la Mirandla, vers la metà dal Zincsent, in man a Ludovico II Pico, un bon ragazz, ma­gari un po’ vendicativ. Infatti quand l’impara che un certo Galeotto Pedoca al vol far un “golpe” contra la dinastia, al gh’fa tajar la testa in piazza, insemm ad altar zinch sò amigh, con gran divertiment dal popul. Però al 18 ad novembar dal 1568, appena finii la festa di mort, anch Ludovico al volta i pèe a l’uss e, ancora na volta, sul “liston” al malilingui dia Mirandla, sempar presenti in di mument più important, i disan ch’ha s’è trattaa ad velen. A sarew curios ad saver cusa i spindivan in un ann i Pico sol pr’al velen. Ma sui registar an gh’è scritt gninta.

Me nunòn al dgiva: “guai a cal cà andu cmanda al donni” e anch Giovanni Pico l’era dal stess parer quand al dgiva “Che Dio am delibera da la zilta e dal tron e dal famij che al donni i fan da padron”. Minga vera, parche a la mort ad Ludovico II a tos in man al redni dia Signoria una donna dimondi energica e anch intelligenta, oltre che bella. L’era la vedva ad Ludovico e la s’ciamava Fulvia da Correggio; l’era na donna a post, tant ch’i gh’han intitulaa na strada, propria la via Fulvia. L’ha tiraa su ben i sò tri fìoi, Galeotto III, Federico II e Alessandro, e quand l’era ora la fava tirar al coll a un qualch dissident, tant che un certo Giulio Pojani, che ad master al fava l’awelenator, i gh’han tajaa la testa in piazza, sempar par garantir al popul un divertiment san e gratuit.

La Fulvia la fa da padrona per più ad vint’ann, ma quand al fìol primogenit, Galeotto III, ad dventa maggiorenne (second lee), la dis ch’l’è stufa ad governar: ma al ragazzol al n’è minga un chilo, però al gh’ha l’usta (sempar cunsigliaa da sò madra) ad ciamar a soci anche sò fradel Federico II, che inveci l’è dimondi più smaladii.

Ma attenzion: a semm rivaa in dal 1596 ch’l’è un ann dimondi important par la Mirandla e anche pral mond inter. In primo luogo Galeotto III al mor, ma la dasgrazia l’ha n’ha minga tant emozionaa al popul. Piuttost che un bel funeral, l’è mej na bella impiccagion. Allora Federico, ch’I’era piuttost ruffianott, al dichiara d’essar stuf ad star sotta l’umbrella di Frances e al torna ufficialment sotto l’or­bita dl’Imperator. L’imperator al stava in Germania e forse al n’ha saviva gnanch andu l’era la Mirandla, ad nom al fava Rodolfo e al magnava sempar i crauti. Agh puzzava un po’ al fiaa, però l’era un bon omm e l’ha pardunaa la Mirandla, anche se l’iva passaa un “mezzo secolo di eresia fìlofrancese”. E pinsar che adess nuatar ita­lian a vlemm far un presidenzialisum a la francesa. Mah.

Ma quest l’è gninta, al saviv cusa a fa al nostar Rodolfo II d’Asburgo, che po’ la storia l’ha ditt ch’l’era “debole e inetto?”. Al fa scrivar un bel diploma in laten in cui as dis che la Mirandla la ven elevada al titul ad “città”, mentar i Pico i dventan Princip ad la Mirandla e Marches ad la Cuncordia. Quand in zittaa a riva la gran notizia, i prim a dirla al popul i en i predicator dia Quaresma e un giornalista dell’epoca, pettegul cumè i giornalista d’adessa, al scriv che “par la cuntintezza al campani i cascavan zò dai campani!”. E anch sl’era temp ad quaresma, tutt i han fatt dal gran magnadi ad caplett, ad zampon, ad macaron col pettan e ad cutghen, senza cuntar al lambrusch. I han magnaa tutt, tranne quei ch’han gh’iva gninta da magnar. Se a poss dir la mè idea, l’è propria un pcaa che nissun (o quasi) l’abbia ricurdaa al quart centenari dia proclamazion ad la Mirandla al rango di città.Turnand al vicendi storichi, al nostar Federico II al fa costruir la cesa ad San Marten Caran, quella ad San Zvan a la Cuncordia e anch la Madunina in fond a la piazza, come ex voto per la fin d’una epidemia, ciamada “burraschetta”.

Però Federico l’era un po’ cumè Saddam Hussein, parchè al gh’iva na certa antipatia par i mirandules ad religion ebraica, tant che al li mittì tutt in dal ghett con un bel coprifuoco, costrett a purtar sul vestii la stella ad David. Forse parche al sgnor Federico l’era sempar in bulletta e inveci i ebrei i eran pin ad sold (anch parche i gh’ivan pochi occasion par spendri), tant che un altar gior­nalista ad cal periodo lè al scriviva contra “lo Judeo che porta via tutto el bono”. Cumè dir che i fioi ad Davide i magnavan tutt al bon dal puj e ai Cristian agh restava sol i oss. Ciò dimostra che l’antise­mitismo l’è na roba veccia cumè Tanach e che la storia l’han n’in­segna propria gninta.

Ma anch Federico al mor (1602) a l’età ad 36 ann, forse grazie ad un lantcòr spidii dagl’Ebrei. In questo modo a dventa padron dia Mirandla e ad tutta la baracca Alessandro I, che da zovan al vliva studiar da pret e po’ dopp, in seguit a un attacc d’arterioscle­rosi, l’ha preferii tor mujer. Nonostante tutt, l’è staa un padron abbastanza galantom. Nel campo dei lavori pubblici, l’ha fatt costruir un canal navigabil da la Mirandla fin a la Cuncordia, in manera che i mirandules ch’ha vliva andar a zugar i sold al casinò ad Venezia i tulivan la barca a la Marchesa e andand zò par da Seccia, Po e al mar i arrivavan fin in Canalgrande. Na bella cumodità par perdar i sold.

Un’altra roba importanta, dimondi importanta, l’è stada la nomina di Pico a la dignità ad Duca, in manera che i padron dia Mirandla i gh’ivan al stess grad dal Duca ad Modna o a ad Mantva. Quest l’è success in dal 1617 e a sembra, cum ha cuntaa cal pettegul d’Emilio Fede in dal sò telegiornal, che al titol ad Duca al sia custaa ad Alessandro la bellezza d’un milion ad fiuren d’or. L’Ansa, inveci, l’ha accennaa a un contribut (a fondo perduto) ad 100.000 fiuren, però sempar d’or.

Ma se l’è vera che al madri di cajon i en sempar incinti, l’è anch vera che al disgrazii i en sempar pronti; in dal 1629 a succed un mezz fìnimond, parchè a riva anch a la Mirandla chi mòstar di lanzichenech, na masnada ad bon da gninta tedesch, svizzar e anch italian piumbaa dal nostri bandi parchè era scuppiaa la guerra ad succession ad Mantva. Al lettor al dirà, ma cusa gh’intrava la Mirandla con Mantva? La domanda sorge spontanea, ma la risposta an la sò minga. Senza entrar in di particolar, a psem dir che a la fin dal 1629 a riva in dal Mantvan e in dia Bassa mudnesa un esercit d’assassen con 3.000 fant e milla cavalier, cmandaa da un certo Rambaldo di Collalto, che d’origin l’era un italian ma par la cattiveria l’era pezz d’un cruat. L’era un umastrazz trist cumè la zucca e sparvers cumè un móstar.

Alessandro, par tgniral fora di pée, al gh’prumett 150.000 “cruson” d’or, ma Rambaldo al vol di tutto e di più e, dato ch’ha stava par rivar l’inveran, al sistèma al sò truppi a la Cuncordia, a San Pussidoni e in tutti al frazion dia Mirandla; ma tutt i gioran al gniva a far un gir in piazza par battar cassa e par saccheggiar na qualch cà. L’era un disastar, un’ira di Dio: i lanzichenecch i brusan al cà, i massan chi capita, i violentan al donni, i dan dal gran stangadi in dla vitta ai omm, indù i passan lor an cress più l’erba.

Al povar Duca al zerca d’aiutar al popul, al ciama in zittaa i povar cuntaden e al li mantén a sò spesi, tant ch’l’è custrett a impgnar infin la sò argenteria. A la fin la mancanza dal raccolt, un squanteran ad suldaa merd cumè i och e i cadavar in putrefazion i fan scuppiar la famosa peste dal 1630, che un mè collega milanes l’ha descritt tant ben con na telenovela scritta in dialett toscan, dal titul ” I prumess spos”.

Se Dio vol anch la burrasca di lanzichenecch e dla peste la passa, ma la fam e la miseria i restan par di ann (la famosa miseria stabile al post dia ricchezza mobile). Al Duca al prova a far un bilancio dl’epidemia e a la fin di cont a risulta ch’ha sia mort più ad domila parsoni in centar storich e più ad tremila in dal campagni. La popolazion dal Stat l’era praticamente dimezzada. E in dal 1637 anch Alessandro I al va nell’aldilà, senza lassar eredi dirett, tranne un fiol clandestin, Galeotto IV, ch’hai ven legittimaa ma al mor soquant mes prima ad sò padar.

Par farla curta, al nov Duca dia Mirandla al dventa un altar Alessandro, second, fiol dal fiol d’Alessandro, prim. I cronista dal ‘600 i han scritt che al nov padron l’era un principe “buono e savio”, però, second me, al gh’iva un qualch difett. Intant al gh’iva l’abitudin ad famija ad tajar la testa a tutt quei ch’igh davan noia, e po’ l’era un gran pettegul, anzi un bragher, parche a la Mirandla an succed gninta che al Duca an sappia. Dimondi sgnori dla nobiltà in psivan gnanch far i coran a sò marè, parche Alessandro al fava la spia.

Però l’ha fatt la cesa dal Gesù (mo al n’ha l’ha minga finida, tant ch’i gh’en ancora adree), ma soprattutt l’è passaa a la storia universale pr’aver salgaa con i sass tutta la piazza granda (fra i prim in Italia), ma soprattutto pr’avrer costruii al mitic “liston”, la più importanta realizzazion dia Mirandla durant tutt i secol.

E par finir con Alessandro II a psemm dir ch’hal gh’iva na gran passion par la nautica.

Da piccul i l’han purtaa na volta a Chioggia a vedar al mar par la prima volta; sol che in mezz al mar a gh’era anch soquanti nav e Alessandro l’ha taccaa a dir che anca lò al vliva na flotta tutta sua.

I sò cortigian i han tintaa da spiegaragh che aver na flotta a la Mirandla l’era na roba un po’ dascomda, ma a la fin i gh’han ditt: quand t’ha dvent grand hat cumprem na bella flotta con tanti nav. Però adess prova a taser. Infatti, in dal 1669, dato che la Repubblica ad Venezia la cumbattiva contra i Turch par la difesa ad l’isola ad Creta, Alessandro l’ha taccaa a dir che l’important l’è partecipar e che “chi non difende Creta è un gran cretino”; e infatti al partiss par Venezia indove al tos in affitt na flotta ad nov nav.

E subitt al salpa par Creta, ma quand al riva là la guerra l’è bellachè fìnida, i Turch i han già conquistaa tutta l’isola, squartand un bel mucch ad Cristian, i Venezian i e Pontifici i han già fatt marcia indree.

Al povar Alessandro al torna a cà incazzaa negar e a la fin l’u­nica suddisfazion l’è quella d’aver spes 25.000 zecchin d’or. Niente paura: quand al riva a cà al mett in opera la famosa teoria ad Lamberto Dini, cl’l’ha dis che “quand al Duca l’è senza quattren, basta cressar al tassi ai zittaden”.

Par farla curta, Alessandro II, gran protettor di artista, l’è staa l’ultim Duca dla Mirandla con i attribut in regola e l’ha guidaa la nostra Mirandla fin al 1691. I solit pettegui dal “liston” i han sempar cuntaa che sul lett ad mori al Duca l’ha ditt: “Povra Mirandla, guai a chi resta, an vrevv gnanch ch’agh fuss al mè scarpi”. Al gh’iva ragion, a vadremm subitt al parchè.

Tratto da “Mirandla na storia da ridar” di Giuseppe Morselli 1996

I commenti sono chiusi.